لیک ُوُرت، فلوریدا
١٤ سپتامبر ١٩٩٨
پروفسور مورگنشترن عزیز،
چقدر دلم می خواهد می توانستم شما را » فریدا« خطاب کنم! ولی حق ندارم تا این حد با شما خودمانی باشم.
من تازه خاطرات شما را خوانده ام. و به دلیلی فکر می کنم ما دختر خاله ایم. نام خانوادگی پدری من» اشوارت« است (این اسم واقعی پدرم نیست، فکر می کنم در ١٩٣٦ در جزیرة الیس عوض شده)، ولی فامیلی مادرم قبل از ازدواج »مورگنشترن« بود و خانواده اش، مثل خانوادة شما، همه اهل کاوفبویرن بودند. بنا بود ما در سال ١٩٤١، که بچه های کوچکی بودیم، همدیگر را ملاقات کنیم، شما و پدر و مادر و خواهر و برادرتان داشتید می آمدید که با من و پدر و مادر و دو برادرم در میلبرن نیویورک زندگی کنید. ولی ادارة مهاجرت امریکا کشتی مارئا را، که شما و سایر پناهنده ها سوارش بودید، از بندر نیویورک برگرداند.
(شما در خاطراتتان خیلی به اختصار به این موضوع اشاره می کنید. ظاهرَا اسم دیگری غیر از مارئا به یادتان می آید. ولی من مطمئنم که اسمش مارئا بود چون به نظرم مثل موسیقی خوش آهنگ بود. البته شما خیلی کوچک بودید. بعد از آن اتفاق های زیادی افتاده، طبیعی است که این اسم به یادتان نمانده باشد. طبق محاسبة من، شما شش سال داشتید و من پنج سال.)
تمام این سال ها نفهمیده بودم شما زنده اید! نفهمیده بودم از خانوادة شما کسی زنده مانده است. پدرم به ما گفته بود هیچ کس زنده نمانده است. خیلی خوشحالم که زنده مانده اید و آدم موفقی شده اید. باورم نمی شود که شما از سال ١٩٥٦ در آمریکا زندگی می کنید. که وقتی شما در شهر نیویورک دانشجوی کالج بودید، من (با شوهر اولم، که زیاد با او سعادت مند نبودم) در شمال ایالت نیویورک زندگی می کردم! می بخشید، من چیزی دربارة کتاب های قبلی شما نمی دانستم، هرچند تصور می کنم اگر می دانستم، » مردم شناسی زیست شناختی« حتماَ برایم جالب بود. (من به هیچ وجه تحصیلات دانشگاهی شما را ندارم، و از این بابت خیلی شرمنده ام. نه تنها کالج نرفته ام، بلکه دبیرستان را هم تمام نکرده ام.)
خب، من به این امید برایتان نامه می نویسم که شاید همدیگر را ملاقات کنیم. به زودی، فریدا! پیش از آن که خیلی دیر شود.
من دیگر دخترخالة پنج سالة شما نیستم که خواب خواهر جدیدی را می بیند (این قولی بود که مادرم به من داده بود)، خواهری که توی تخت خوابم کنارم بخوابد و همیشه پیش من باشد.
دخترخالة » گم شدة « شما ربکا
***
لیک ورت، فلوریدا ١٥ سپتامبر ١٩٩٨
پروفسور مورگنشترن عزیز،
من همین دیروز برایتان نامه نوشتم. متأسفانه حالا متوجه شده ام که ممکن است آن نامه را به نشانی اشتباه فرستاده باشم. شاید، همان طور که در روکش جلد خاطراتتان قید شده، در »مرخصی فرصت مطالعاتی« باشید و به دانشگاه شیکاگو نروید. به وسیله این نامه دوباره سعی می کنم شما را، این بار از طریق ناشرتان، پیدا کنم.
نامة قبلی را هم ضمیمه می کنم. هرچند احساس می کنم برای بیان احساساتم کافی
نیست.
دخترخالة » گمشدة« شما ربکا
بعد التحریر: حتماَ پیش شما خواهم آمد، فریدا، هر جا و هر وقت که بخواهید!
***
لیک ورت، فلوریدا ٢ اکتبر ١٩٩٨
پروفسور مورگنشترن عزیز،
من ماه گذشته برایتان نامه نوشتم، ولی نگرانم که نامه هایم را به نشانی درست نفرستاده باشم. حالا که می دانم در »مؤسسة تحقیقات عالی« دانشگاه استنفرد در پالُوآلتو کالیفرنیا هستید، آن نامه ها را هم ضمیمة نامة حاضر خواهم کرد.
امکان دارد شما نامه های مرا خوانده و ناراحت شده باشید. می دانم، قلم خیلی خوبی ندارم. نباید چیزی دربارة گذشتن شما از اقیانوس اطلس در سال ١٩٤١ می گفتم، انگار خودتان از این مسائل خبر نداشتید. پروفسور مورگنشترن، من قصد نداشتم اشتباه شما را در مورد اسم آن کشتی که شما و خانواده تان در آن زمانة هولناک سوارش بودید، تصحیح کنم!
در یکی از مصاحبه هایتان که در روزنامة میامی مجددَا چاپ شده بود، خواندم که بعد از انتشار این خاطرات نامه های زیادی از» خویشاوندان« به دستتان رسیده، و خیلی ناراحت شدم. آن جا گفته بودید» کجا بودند این همه قوم و خویش در آمریکا وقتی وجودشان لازم بود؟«، لبخند زدم.
ما حقیقتاَ این جا بودیم، فریدا! در میلبرن نیویورک، کنار کانال اری.
دخترخالة شما، ربکا
***
ربکا اشوارد عزیز،
از شما به خاطر نامه تان و واکنش تان به خاطراتم تشکر می کنم. من از نامه های متعددی که پس از انتشار بازگشت از میان مردگان: شرح نوجوانی یک دختر هم در داخل و هم در خارج از ایالات متحده دریافت کرده ام عمیقاَ متأثر شده ام، و از صمیم قلب آرزو می کنم که فرصت داشتم به تک تک آن ها جداگانه و به تفصیل پاسخ بدهم.
ارادت مند، ف. م.
فریدا مورگنشترن کرسی جولیوس کی. تریسی ١٩٤٨ ، استاد ممتاز مردم شناسی دانشگاه شیکاگو
***
لیک ورت، فلوریدا ٥ نوامبر ١٩٩٨
پروفسور مورگنشترن عزیز،
حالا دیگر خیالم کاملاَ راحت شده، نشانی درست است! امیدوارم این نامه را بخوانید. فکر می کنم شما باید یک منشی داشته باشید که نامه هایتان را باز می کند و جواب ها را می فرستد. می دانم، این موضوع موجب خوشحالی ( ناراحتی؟) شماست که این همه آدم حالا ادعا می کنند قوم و خویش» فریدا مورگنشترن« هستند. بخصوص بعد از مصاحبه های تلویزیونی تان. ولی من جدَا معتقدم که دخترخالة واقعی شما هستم. چون من( تنها) دختر آنا مورگنشترن بودم. فکر می کنم آنا مورگنشترن( تنها) خواهر مادر شما سارا بود، خواهر کوچک ترش. مادرم هفته ها دربارة خواهرش سارا حرف می زد که داشت می آمد با ما زندگی کند، دربارة پدرتان و الزبیتا که سه یا چهار سال از شما بزرگ تر بود، و برادرتان لئون که او هم از شما بزرگ تر بود، ولی نه خیلی زیاد. ما چند تا عکس از شما داشتیم. موهای بافتة مرتب و صورت قشنگ تان را خیلی واضح به خاطر می آورم. مادرم به شما می گفت» دختر اخمو«، به من هم همین را می گفت. آن موقع واقعاَ به هم شباهت داشتیم، فریدا، البته شما خیلی قشنگ تر بودید. الزبیتا موبور بود و صورت گردی داشت. لئون توی آن عکس انگار خوشحال بود، یک پسر بچة هفت هشت سالة شیرین. وقتی خواندم که خواهر و برادرتان به آن طرز وحشتناک در » ترزینشتات« مرده اند، خیلی غمگین شدم. فکر می کنم مادرم هرگز از ضربة روحی آن ایام بهبود پیدا نکرد. خیلی امیدوار بود که دوباره خواهرش را ببیند. وقتی مارتا را از بندر برگرداندند، امیدش را از دست داد. پدرم اجازه نمی داد آلمانی حرف بزند، باید فقط انگلیسی حرف می زد، ولی مادرم درست انگلیسی بلد نبود، و اگر کسی به خانه مان می آمد مخفی می شد. بعد از آن ماجرا، با هیچ کدام ما زیاد حرف نمی زد و اغلب بیمار بود. او در ماه مه ١٩٤٩ مرد.
حالا که این نامه را می خوانم، می بینم حقیقتاَ دارم بیخودی روی این مسائل تأکید می کنم! من هرگز به این مسائل، که به مدت ها پیش مربوط می شود، فکر نمی کنم.
دلیلش این بود که عکس شما را در روزنامه دیدم، فریدا! شوهرم داشت نیویورک تایمز می خواند و صدایم زد و گفت،» عجیب نیست؟« زنی که عکسش را توی روزنامه چاپ کرده بودند، به قدری به زنش شباهت داشت که می توانست خواهر او باشد، گو این که، به نظر من، من و شما در واقع چندان شباهتی نداریم، یعنی حالا دیگر نداریم، ولی از دیدن چهرة شما تکان خوردم، خیلی شبیه چهره ای است که از مادرم به یادم
مانده.
و بعد هم اسمتان، فریدا مورگنشترن.
بلافاصله رفتم بیرون و بازگشت از میان مردگان: شرح نوجوانی یک دختر را خریدم.
من هیچ کدام از خاطرات هولوکاست را نخوانده ام، از ترس چیزهایی که ممکن است با خواندن آن ها بفهمم. خاطرات شما را همان طور که توی ماشین نشسته بودم در پارکینگ کتاب فروش خواندم، نمی دانستم ساعت چند است، گذشت زمان را احساس نمی کردم، تا آن که چشم هایم دیگر صفحات کتاب را نمی دید. با خودم گفتم،» این فریداست! خودش است! همان خواهری که قولش را به من داده بودند.« من حالا شصت و دو سالم است، و در این شهر پولدار های بازنشسته، که نگاهم می کنند و فکر می کنند منهم یکی از آن ها هستم، خیلی احساس تنهایی می کنم.
من اشکم زود درنمی آید. ولی موقع خواندن خاطرات شما خیلی جاها گریه کردم، هرچند می دانم( این را از مصاحبه هایتان فهمیده ام) که علاقه ای به شنیدن این قبیل حرف های خوانندگان ندارید و از » ترحم سطحی امریکایی« بیزارید. می فهمم، من هم اگر جای شما بودم همین احساس را داشتم. حق دارید چنین احساسی داشته باشید. در میلبرن، از آدم هایی که به این دلیل برایم دل می سوزاندند که » دختر گورکن« بودم( این شغل پدرم بود) ، بیشتر بدم می آمد تا از دیگران که برایشان مهم نبود خانوادة اشوارت زنده اند یا مرده.
عکسم را، که در شانزده سالگی گرفته شده، ضمیمه می کنم. تنها چیزی است که از آن سال ها دارم.( متأسفانه حالا قیافه ام خیلی عوض شده!) کاش می توانستم عکسی از مادرم، آنا مورگنشترن، برایتان بفرستم، ولی همة آن ها در ١٩٤٩ از بین رفته است.
دختر خالة شما، ربکا
***
پالوآلتو، کالیفرنیا ١٦ نوامبر ١٩٩٨ ربکا اشوارت عزیز،
می بخشید که زودتر جواب تان را نداده ام. بله، فکر می کنم کاملاَ امکانش هست که ما» دختر خاله« باشیم؛ ولی، با چنین فاصله ای، این موضوع حقیقتاَ یک امر انتزاعی است، این طور نیست؟
من امسال زیاد سفر نمی کنم؛ سعی می کنم قبل از آن که فرصت مطالعاتی ام به پایان برسد، کتاب جدیدم را تمام کنم. کمتر» سخن رانی« می کنم و سفرهای تبلیغاتی کتاب هم، خدا را شکر، تمام شده است. ( این کار مخاطره آمیز در حوزة خاطرات اولین و آخرین تلاش من در عرصة نوشتن غیر آکادمیک بود. بسیار آسان بود، مثل بازکردن رگ.) بنابراین درست نمی دانم ملاقات ما در حال حاضر چطور امکان پذیر است.
متشکرم که عکستان را برایم فرستادید. آن را با این نامه برمی گردانم.
ارادت مند، ف. م.
***
لیک ورت، فلوریدا ٢٠ نوامبر ١٩٩٨ فریدای عزیز،
بله، من مطمئنم که ما» دخترخاله« ایم! گو این که من هم، مثل تو، نمی دانم »دخترخاله« چه معنایی می تواند داشته باشد.
گمان نمی کنم خویشاوند زنده ای داشته باشم. پدر و مادرم در سال ١٩٤٩ مرده اند، و سال هاست که برادرهایم را ندیده ام و هیچ خبری از آن ها ندارم.
فکر می کنم از این »دخترخالة امریکایی« ات متنفری. کاش می توانستی مرا به خاطر این موضوع ببخشی. درست نمی دانم چقدر »امریکایی« هستم، هرچند مثل تو در کاوفبویرن به دنیا نیامده ام، و در ماه مه ١٩٣٦ در بندر نیویورک به دنیا آمده ام.( روز دقیقش مشخص نیست. شناسنامه ای وجود نداشت یا گم شده بود.) منظورم این است که در کشتی پناهندگان به دنیا آمده ام! آن طور که به من گفته اند، در جایی بسیار کثیف.
آن زمان ها، در سال ١٩٣٦، وضع فرق می کرد. جنگ شروع نشده بود و امثال ما به شرطی اجازه داشتند» مهاجرت« کنند که پول داشتند.
برادرهایم، هرشل و آوگوستوس، و البته هم پدر و هم مادرم در کاوفبویرن به دنیا آمده بودند . پدرم در این کشور اسم » جیکب اشوارت« را برای خودش انتخاب کرد. (این اسمی است که هرگز به هیچ کدام از کسانی که حالا مرا می شناسند نگفته ام. به شوهرم هم البته نگفته ام.) چیز زیادی دربارة پدرم نمی دانستم، غیر از این که در دنیای قدیم (این اسمی بود که به مسخره روی آن گذاشته بود) کارگر چاپ خانه بوده و مدتی همدر مدرسة پسرانه ای ریاضی تدریس می کرده. تا آن که نازی ها تدریس را برای اینآدم ها ممنوع می کنند. مادرم، آنا مورگنشترن، خیلی زود ازدواج کرده بود. قبل از ازدواج، پیانو می زد. گاهی وقت ها که پاپا خانه نبود، ما به برنامة موسیقی رادیو گوش می کردیم.( رادیو مال پاپا بود.)
مرا ببخش، می دانم که هیچ کدام از این ها برایت جالب نیست. در خاطراتت می گویی که مادرت دفتردار نازی ها بوده ، یکی از آن » مأمورهای« یهودی که به نقل و انتقال یهودی ها کمک می کردند. تو در مورد خانواده احساساتی نیستی. چیزی بسیار بزدلانه در آن وجود دارد، مگر نه؟ من به خواست های کسی که بازگشت از میان مردگان را نوشته احترام می گذارم؛ در این کتاب، نسبت به خویشاوندانت و یهودیان و تاریخ و باورهای یهودی به منزلة » فراموشی« پس از جنگ نگاهی انتقادی داری. دلم نمی خواهد تو را از چنین احساس صادقانه ای معن کنم، فریدا!
من شخصاَ هیچ احساس صادقانه ای ندارم، منظورم احساسی است که دیگران بتوانند درک کنند.
پاپا می گفت همة شما مرده اید. می گفت شما را مثل گلة گوسفند برای هیتلر پس فرستاده اند. یادم می آید صدایش چطور اوج می گرفت. نهصد و هفتاد و شش پناهنده؛ صدایش هنوز هم توی گوشم است و عذابم می دهد.
پاپا می گفت دیگر نباید به دخترخاله ها و پسرخاله ام فکر کنم! آن ها دیگر نمی آمدند.
آن ها مرده بودند.
فریدا، من خیلی از صفحات خاطراتت را از بر کرده ام. و نامه هایی را که برایمنوشته ای. در نوشته های تو، صدایت را می شنوم. من این صدا را ، که این قدر به صدایخودم شبیه است، دوست دارم. منظورم صدای پنهانم است، صدایی که هیچ کس نمی شناسد.
فریدا، من با هواپیما به کالیفرنیا می آیم. اجازه می دهی؟ » تنها سخنی بگو تا بندة من شفا یابد.« دخترخالة تو، ربکا
***
لیک ورت، فلوریدا ٢١ نوامبر ١٩٩٨ فریدای عزیز،
خیلی شرمنده ام، دیروز نامه ای برایت پست کردم که یک غلط املایی دارد:» منع«. و گفته ام هیچ خویشاوند زنده ای ندارم، منظورم این بود که از خانوادة اشوارت هیچ کس باقی نمانده.( من از ازدواج اولم یک پسر دارم که ازدواج کرده و دو تا بچه دارد.)
من کتاب های دیگرت را هم خریده ام: تاریخچة زیست شناسی و تاریخچة نژاد ونژادپرستی. اگر جیکب اشوارت زنده بود، چقدر تحت تأثیر قرار می گرفت؛ آن دخترکوچولوی تو عکس ها نه تنها نمرده، بلکه از او هم خیلی جلو افتاده است!
فریدا، اجازه می دهی برای دیدنت به پالوآلتو بیایم؟ می توانم برای یک روز بیایم، شاید غذایی با هم خوردیم، صبح روز بعد هم می روم. قول می دهم.
دختر خالة( تنهای) تو، ربکا
***
لیک ورت، فلوریدا ٢٤ نوامبر ١٩٩٨ فریدای عزیز،
فکر می کنم این تقاضای بزرگی است که بخواهم یک شب از وقتت را به من اختصاص بدهی. یک ساعت چطور؟ یک ساعت که دیگر خیلی زیاد نیست، هست؟ شاید بتوانی دربارة کارت با من حرف بزنی، هر چیزی که از زبان تو بشنوم برایم باارزش است. دلم نمی خواهد تو را به درون منجلاب گذشته بکشانم، چون با لحن خیلی تندی درباره اش صحبت می کنی. می دانم زنی مثل تو که توانایی یک چنین کارهای فکری را دارد و در حوزة خودش این قدر مورد احترام است، فرصتی برایاحساس دلتنگی ندارد.
این روزها داشتم کتاب هایت را می خواندم. زیر کلمه ها خط می کشیدم و معنی شان را در فرهنگ لغت پیدا می کردم.( من عاشق فرهنگ لغتم، دوست من است.) فکر کردن دربارة این که علم چگونه مبنای ژنتیک رفتار را نشان می دهد، خیلی هیجان انگیز است.
کارتی را برای جوابت ضمیمه کرده ام. می بخشی که زودتر به این فکر نیفتادم.
دخترخالة تو، ربکا
***
پالتو آلتو، کالیفرنیا ٢٤ نوامبر ١٩٩٨ ربکا اشوارت عزیز،
نامه های ٢٠ و ٢١ نوامبر شما جالب هستند. ولی متأسفانه نام» جیکب اشوارت« برایم هیچ معنایی ندارد. تعداد زیادی» مورگنشترن« در قید حیات اند. شاید بعضی از آن ها هم دخترخاله یا پسرخالة شما باشند. اگر تنها هستید، می توانید آن ها را پیدا کنید. همان طور که فکر می کنم قبلاَ هم توضیح داده ام، در حال حاضر خیلی گرفتارم. بیشتر روز را کار می کنم و شب ها زیاد حال و حوصلة معاشرت ندارم.» تنهایی« مشکلی است که عمدتاَ به دلیل نزدیکی بیش از حد دیگران به وجود می آید. یک درمان فوق العاده اش کار است.
ارادتمند، ف. م.
بعد التحریر: گویا در مؤسسه برایم پیغام تلفنی گذاشته اید. همان طور که دستیارم برایتان توضیح داده است، من فرصتی برای جواب دادن به این قبیل تلفن ها ندارم.
***
لیک ورت ، فلوریدا ٢٧ نوامبر ١٩٩٨ فریدای عزیز،
ما پیش از دریافت جواب همدیگر برای هم نامه نوشتیم! هر دو در ٢٤ نوامبر، شاید این نشانة چیزی باشد.
من همین طوری تلفن کردم. یک دفعه به ذهنم رسید که» کاش می توانستم صدایش را بشنوم«
تو نسبت به »دختر خالة امریکایی«ات بی عاطفه شده ای. خیلی شهامت می خواست که در خاطراتت آن طور با صراحت بگویی که برای زنده ماندن مجبور بودی نسبت به آن همه آدم بی عاطفه بشوی. امریکایی ها معتقدند رنج و عذاب از ما قدیس می سازد، که شوخی است. با این همه درک می کنم که فعلاَ در زندگی ات فرصتی برای من نداری. من هیچ» فایده«ای ندارم.
حتی اگر در حال حاضر نخواهی مرا ببینی، اجازه می دهی برایت نامه بنویسم؟ از نظر من اشکالی ندارد که جواب ندهی. فقط آرزو می کنم چیزهایی را که می نویسم بخوانی، از این موضوع خیلی خوشحال می شوم( بله، کمتر احساس تنهایی می کنم!)، چون در آن صورت می توانم توی فکرهایم با تو حرف بزنم، مثل آن وقت ها که بچه
بودیم.
دخترخالة تو، ربکا
بعد التحریر: تو در نوشته های آکادمیک ات بارها به » انطباق انواع با محیط« اشاره می کنی. اگر دخترخاله ات را در لیک ورت فلوریدا، کنار اقیانوس، درست جنوب پالم بیچ، خیلی دور از میلبرن نیویورک و» دنیای قدیم« می دیدی، خنده ات می گرفت.
***
پالتوآلو، کالیفرنیا
١ دسامبر ١٩٩٨
ربکا اشوارت عزیز،
دخترخالة امریکایی پیگیر من! متأسفانه به نظر من، این که ما در یک روز و پیش از دریافت جواب همدیگر به هم نامه نوشته ایم ، نشانة هیچ چیز نیست، حتی »تصادف.« و اما این کارت. اعتراف می کنم که انتخاب این کارت کنجکاوی ام را تحریک کرده. اتفاقاَ این کارتی است که به دیوار اتاق کارم زده ام. (آیا در خاطراتم در این مورد چیزی گفته ام؟ بعید می دانم.) چطور شده که شما این کپی تابلو زمین تازه شخم خوردة کاسپار داویت فریدریش را دارید- شما که به موزة هامبورگ نرفته اید، رفته اید؟ معمولَا آمریکایی ها حتی اسم این نقاش را هم که در آلمان برایش ارزش زیادی قائل اند، نشنیده اند.
ارادتمند، ف. م.
***
لیک ورت، فلوریدا ٤ دسامبر ١٩٩٨ فریدای عزیز،
کارت پستال کاسپار داویت فریدریش را با چند کارت دیگر از موزة هامبورگ یک نفر که به آن جا سفر کرده بود به من داده است. ( درواقع پسرم، که پیانیست است. اگر اسمش را بگویم، حتماَ برایت آشناست. هیچ شباهتی به اسم من ندارد.)
من کارتی را انتخاب کردم که بازتاب روح تو باشد، آن طور که آن را از خلال نوشته هایت درک می کنم. شاید بازتاب روح من هم باشد. نمی دانم دربارة این کارت جدید چه نظری داری، این هم آلمانی است ولی از آن یکی زشت تر است.
دخترخالة تو، ربکا
***
پالوآلتو، کالیفرنیا ١٠ دسامبر ١٩٩٨ ربکای عزیز،
بله من از این تابلو زشت نولده خوشم می آید. دود سیاه مثل قیر و رودخانة الب به شکل گدازه مذاب. تو درون و روح مرا می بینی، مگر نه! البته منظورم این نیست که خواسته ام چهرة واقعی ام را پنهان کنم.
به این ترتیب، قایق یدک کش روی الب را به دخترخالة امریکایی پیگیرم برمی گردانم. متشکرم، ولی خواهش می کنم دیگر برایم نامه ننویس . تلفن هم نزن.
دیگر از دستت خسته شده ام.
ف. م.
***
پالوآلتو، کالیفرنیا
١١ دسامبر ١٩٩٨/ ساعت ٢ صبح
»دختر خاله« عزیز!
من یک نسخه از عکس شانزده سالگیات را تکثیر کرده ام. از آن موهای زبر وآرواره های محکم خوشم می آید. شاید چشم ها وحشت زده بودند، ولی ما می دانیم چطور ترس و وحشت را پنهان کنیم، مگر نه دخترخاله؟
در اردوگاه یاد گرفتم طوری بایستم که قدم بلند به نظر بیاید. یاد گرفتم بزرگ باشم. همان طور که حیوانات خودشان را بزرگ جلوه می دهند، این شاید یکی از آن خطاهای باصره باشد که واقعیت پیدا می کند. خیال می کنم تو هم دختر» بزرگ«ی
بودی.
من همیشه حقیقت را گفته ام. دلیلی برای تزویر نمی بینم. از خیال بافی متنفرم.
مطمئن باش که» در میان امثال خودم« دشمن هایی تراشیده ام. وقتی» از میان مردگان« برگشته باشی، عقیدة دیگران اصلاَ برایت اهمیت ندارد و باور کن که این موضوع در این به اصطلاح» حرفه« برایم گران تمام شده است، حرفه ای که در آن پیشرفت به چاپلوسی بستگی دارد، و به انواع جنسی آن که بی شباهت به اعمال خویشاوندان نخستی ما نیست.
برایم خیلی گران تمام شده که در زندگی حرفه ای مثل زنی ضعیف و ملتمس رفتار نکرده ام. در خاطراتم، وقتی دربارة دوران تحصیلات عالی در کلمبیا در اواخر دهة ١٩٥٠ صحبت می کنم، لحنم آمیخته به شوخی و تمسخر است. آن موقع زیاد نمی خندیدم. وقتی دشمنان قدیمم را می دیدم که می خواستند یک زن کافر را در آغاز زندگی حرفه ای اش خرد کنند- نه تنها زن، بلکه یهودی آن هم یهودی پناهنده از یکی از اردوگاه ها- توی چشم هایشان نگاه می کردم، و هرگز خودم را نمی باختم، ولی آن ها خودشان را می باختند، حرام زاده ها. هرجا و هر وقت که توانستم ، انتقامم را گرفتم.
حالا دیگر آن نسل ها دارند یکی یکی از بین می روند، و من در مورد خاطراتی که از آن ها دارم تظاهر نمی کنم. در مجامعی که برای بزرگ داشت آن ها برگزار می شود، فریدا مورگنشترن همیشه حقیقت گوی» شوخ طبع و بی رحم « است.
در آلمان، که تاریخ مدت های مدید انکار می شد، بازگشت از میان مردگان پنج ماه جزء کتاب های پرفروش بوده. تا به حال نامزد دو جایزة مهم شده است. با نمک است، خیلی هم بانمک است، مگر نه؟
در این کشور، چنین استقبالی در کار نبود. شاید نقدهای » مثبت« را دیده باشی. شاید آن آگهی یک صفحه ای را دیده باشی که ناشر ناخن خشک من بالاخره در نیویورک ریویو آو بوکز چاپ کرد. حمله هی زیادی به این کتاب شده. حتی بدتر از حمله های احمقانه ای که در» حرفه » ام به آن ها عادت کرده ام.
در نشریات یهودی و در نشریات متمایل به یهودیان، موجب حیرت/ وحشت/ انزجار زیادی شده. زنی یهودی که این طور بی احساس دربارة مادرش و سایر خویشاوندانی که در ترزینشتات » جان خود را از دست داده اند« می نویسد. زنی یهودی که دربارة میراث خود این طور سرد و» علمی« حرف می زند. انگار که این به اصطلاح هولوکاست یک» میراث« است. انگار من حق نداشته باشم حقیقت را آن طور که می بینم به زبان بیاورم، ولی من هم چنان حقیقت را خواهم گفت، چون اصلاَ خیال ندارم تا مدت ها از کار تحقیق، نوشتن، تدریس و راهنمایی دانشجوهای دکتری بازنشسته شوم. ( خودم را زودتر از موعد در شیکاگو بازنشسته می کنم، از همة این مزایای عالیمی گذرم، و بساطم را جای دیگری پهن می کنم)
و این اعتقاد به هولوکاست! خندیدم، تو در یکی از نامه هایت با احترام زیادی از این کلمه استفاده کرده بودی. من هرگز از این کلمه، که مثل چربی روی زبان امریکایی ها می لغزد وبیرون می آید، استفاده نمی کنم. یکی از این منتقدهای کینه ای گفته مورگنشترن خائنی است که صرفاَ با گفتن و بازگفتن این موضوع- چون هر بار از من سؤال می کنند همین را می گویم- که » هولوکاست« مثل همة رویدادهای تاریخی، حادثه ای در تاریخ بوده، دل دشمن را شاد می کند( کدام دشمن؟ دشمن که زیاد است.) تاریخ ، مانند تکامل، هیچ هدفی ندارد، مقصد یا مسیری ندارد. تکامل مفهومی است که روی آن چه هست گذاشته اند. خیال باف های متظاهر دوست دارند ادعا کنند که قوم کشی نازی ها یک اتفاق نامتعارف در تاریخ بوده، و ما را به فراتر از تاریخ برکشیده است. این حرف مزخرف است؛ این را قبلاَ گفته ام و باز هم خواهم گفت. از زمانی که نوع بشر وجود داشته، قوم کشی های زیادی اتفاق افتاده. تاریخ اختراع کتاب هاست. در مردم شناسی زیست شناختی ، ما به این موضوع توجه می کنیم که آرزوی درک» معنی« یکی از ویژگی های بسیار نوع بشر است. ولی این امر» معنی« را در دنیا مسلم فرض نمی کند. اگر تاریخ واقعاَ وجود داشته باشد، رودخانه یا فاضلاب بزرگی است که نهرها و شاخه های فرعی کوچک و بی شمار به آن می ریزند. در یک جهت، برخلاف فاضلاب، نمی تواند به عقب برگردد. نمی توان آن را» آزمایش« کرد- اثبات کرد. فقط وجود دارد. اگر این نهرهای جداگانه خشک شوند، رودخانه از بین می رود. رودخانه» تقدیر«ی ندارد. صرفاَ حادثه هایی در زمان است. دانشمند بدون احساس یا تأسف بهاین موضوع اشاره می کند.
دخترخالة امریکایی پیگیر من، شاید این چرندیات را برایت فرستادم. من مست مستم، و حسابی سرخوشم!
دخترخالة ( خائن) تو، ف. م.
***
لیک ورت، فلوریدا ١٥ دسامبر ١٩٩٨ فریدای عزیز،
چقدر نامه ات را دوست داشتم، باعث شد دست های بلرزد. مدت ها بود نخندیده بودم. یعنی به شیوة خاص خودمان نخندیده بودم.
این شیوه، شیوة نفرت است. من عاشقش هستم. گو این که آدم را از درون مثل خوره می خورد. ( حدس می زنم.)
امشب این جا هوا سرد است، از سمت اقیانوس اطلس باد می آید. فلوریدا غالباَ سرد و مرطوب است. لیک ورت و پالم بیچ خیلی زیبا و خیلی ملال آورند. کاش یک سر بیایی این جا، می توانی بقیة زمستان را این جا بگذرانی، چون بیشتر مواقع هوا حتماَآفتابی است.
من نامه های عزیزت را در پیاده روی های صبح گاهی در ساحل همراه خودم می برم. اگرچه کلمه به کلمه شان را از بر هستم. تا همین یک سال پیش، می توانستم کیلومتر ها بدوم، بدوم، بدوم! در باد و طوفان و بارانی که شلاقی می بارید، می دویدم. اگر مرا با آن پاهای عضلانی و ستون مهره های صاف می دیدی، هرگز حدس نمی زدی زن جوانی
نیستم.
فریدا، چقدر عجیب است که ما شصت سالمان شده! عروسک های کوچولویمان یک روز هم بزرگ تر نشده اند.
تو از پیرشدن بدت می آید؟ از عکس هایت پیداست زن خیلی خوش بنیه ای هستی. به خودت می گویی، » هر روزی که زندگی می کنم، قرار نبوده زنده باشم« و این مایة خوشحالی است.
فریدا، در خانة ما که بیشترش شیشه و رو به اقیانوس است، تو برای خودت یک» قسمت« از ساختمان را خواهی داشت. ما چند تا اتومبیل داریم، و تو اتومبیل خودت را خواهی داشت. کسی نمی پرسد کجا رفته ای. مجبور نیستی شوهرم را ببینی، تو راز گران بهای من خواهی بود.
به من بگو که می آیی، فریدا! بعد از تعطیلات سال نو وقت مناسبی است. هر روز،بعد از آن که کارت را تمام کردی، با هم در ساحل پیاده روی می کنیم. قول می دهم مجبور نباشی حرف بزنیم.
دختر خالة دوستدار تو، ربکا
***
لیک ورت، فلوریدا
١٧ دسامبر ١٩٩٨
فریدای عزیز،
مرا به خاطر نامة پریروزم ببخش، بیش از حد اصرار کرده بودم و زیادی خودمانی بود. مسلماَ دلت نمی خواهد به دیدن یک غریبه بیایی.
باید مدام به خودم یادآوری کنم: درست است که ما دخترخاله ایم ، ولی غریبه ایم.
داشتم بازگشت از میان مردگان را دوباره می خواندم. بخش آخرش را، در امریکا. سه ازدواج تو- » تجربه های نسنجیده در زمینة رابطة نزدیک/ دیوانگی.« تو خیلی بی رحم و خیلی بامزه ای، فریدا! نسبت به دیگران هم، مثل خودت، بی گذشتی.
ازدواج اول من هم از روی عشق کور و به گمانم» دیوانگی« بود. ولی بدون اینازدواج، امروز پسرم را نداشتم.
در خاطراتت اصلاَ به خاطر» جنین های نامشروع« ات افسوس نمی خوری، گو این که» درد و خفت« سقط جنین های غیرقانوی آن زمان آزارت می دهد. فریدای بی چاره! در ١٩٥٧ در اتاق کثیفی در منهتن تقریباَ تا پای مرگ خون ریزی کردی. آن موقع، من مادر جوانی بودم که سخت عاشق زندگی اش بود. با این حال، اگر خبر داشتم، حتماَ می آمدم پیش تو.
با این که می دانم نمی آیی این جا، هنوز امیدوارم که شاید ناگهان بیایی! برای دیدن من، برای آن که تا هر وقت دلت خواست بمانی. حریم زندگی خصوص تو محفوظ خواهد بود.
دخترخالة پیگیر تو، ربکا
***
لیک ورت، فلوریدا روز سال نو ١٩٩٩ فریدای عزیز،
از تو خبری ندارم، نکند رفته ای سفر؟ ولی شاید این نامه را ببینی. » اگر فریدا این نامه را ببیند، حتی فقط برای آن که آن را بیندازد دور«
احساس شادی و امید می کنم. تو دانشمنده و البته حق داری این جور احساسات رامسخره کنی و آن ها را » خرافات « و» ساده و ابتدایی« بدانی، ولی به نظر من ممکن است در سال نو یک جور تازگی وجود داشته باشد. امیدوارم همین طور باشد.
پدرم، جیکب اشوارت، اعتقاد داشت که در زندگی حیوانی کلک ضعیف ها به سرعت کنده می شود، و ما همیشه باید ضعفمان را پنهان کنیم. من و تو وقت بچه بودیم این را می دانستیم. ولی غیر از حیوان درون خیلی چیزهای دیگر هم در وجود ماست، و ما این را هم می دانیم.
دخترخالة دوستدار تو ربکا
***
پالو آلتو، کالیفرنیا
١٩ ژانویه ١٩٩٩
ربکا:
بله من رفته بودم سفر. و قصد دارم باز هم بروم سفر. چه ربطی به تو دارد؟ کم کم داشتم فکر می کردم که تو باید اختراع من باشی. بدترین ضعف من. ولی» ربکا، ١٩٥٢« تکیه داده به هرة پنجره ام و به من خیره شده. با آن موهای مثل یال اسب و آن چشم های پرآرزو.
دخترخاله، تو خیلی وفاداری! این موضوع حالم را به هم می زند. می دانم که بایدخوشحال باشم؛ حالا که زن پیری هستم، کمتر کسی دلش می خواهد سراغ پروفسورمورگنشترن» بدقلق« را بگیرد. نامه هایت را توی کشویی می اندازم، بعد به دلیل ضعفم آن ها را باز می کنم. یک بار که داشتم توی ظرف زباله دنبال چیزی می گشتم، یکی از نامه هایت را پیدا کردم. بعد از روی ضعف بازش کردم. می دانی که چقدر از ضعف
متنفرم!
کسی که دیگر دخترخالة تو نیست، ف. م.
***
لیک ورت، فلوریدا
٢٣ ژانویه ١٩٩٩
فریدای عزیز، می دانم! متأسفم.
من نباید این قدر طمع می کردم. چنین حقی ندارم. اول که فهمیدم تو زنده ای، در سپتامبر گذشته، تنها فکرم این بود که» دختر خاله ام فریدا مورگنشترن، خواهر گمشده ام، زنده است! لازم نیست دوستم داشته باشد یا حتی مرا بشناسد یا به یاد من باشد. همین قدر کافی است که بدانم جانش را از دست نداده و برای خودش زندگیکرده است«
دخترخالة دوستدار تو ربکا
***
پالوآلتو، کالیفرنیا ٣٠ ژانویه ١٩٩٩ ربکای عزیز،
ما در این سن وسال خودمان را با احساسات مضحکه می کنیم، مثل آن است که سینه هایمان را نشان بدهیم . خواهش می کنم ، به ما رحم کن!
همان قدر که دلم نمی خواهد خودم را ببینم، تو را هم دلم نمی خواهد ببینم. چرا فکر می کنی ممکن است در این سن و سال یک » دخترخاله«- یا » خواهر« – بخواهم؟ خوشحالم که دیگر خویشاوند در قید حیاتی ندارم، چون اجباری وجود ندارد که فکر کنم آیا او هنوز زنده است؟
به هر حال، من دارم می روم سفر. تمام بهار در سفر خواهم بود. از این جا متنفرم. شهرهای کوچک کالیفرنیا ملال آورند و در آن ها پرنده پر نمی زند. » همکارانم/ دوستانم« فرصت طلب های بی مایه ای هستند که من به نظرشان یک فرصتم.
من از حرف هایی مثل» جانش را از دست داده« نفرت دارم. مگر پشه » جانش را ازدست می دهد« ، مگر چیزهایی که فاسد می شوند» جانشان را از دست می دهند«، مگردشمن آدم» جانش را از دست می دهد«؟ از این زبان فاخر حالم به هم می خورد.
هیچ کس در اردوگاه ها » جانش را از دست نداد«. خیلی ها » مردند«- » کشته شدند«.
فقط همین.
کاش می توانستم تو را از ستایش خودم منع کنم. به خاطر خودت، دخترخالة عزیز.
می بینم که من هم نقطه ضعف تو هستم. شاید می خواهم به تو رحم کنم.
ولی اگر دانشجوی دکتری من بودی، بی معطلی با یک اردنگی حالت را جا می آوردم.
یک دفعه همه می خواهند به فریدا مورگنشترن جایزه و نشان افتخار بدهند. نه تنها به نویسندة خاطرات، بلکه به» مردم شناس برجسته«. برای گرفتن آن هاست که سفر می کنم. البته همة این ها خیلی دیر اتفاق می افتد. با این حال، من هم مثل تو آدم طمع کاری هستم، ربکا. گاهی فکر می کنم روحم توی شکمم است. من کسی هستم که غذا را بدون آن که لذت ببرد می لمباند که به دیگران نرسد.
به خودت رحم کن، دیگر احساسات کافی است. نامه کافی است!
ف. م.
***
شیکاگو، ایلینوی ٢٩ مارس ١٩٩٩ ربکا اشوارت عزیز،
این اواخر به یادت بودم. مدتی است از تو خبری ندارم. داشتم این جا بسته های وسایلم را باز می کردم و به نامه ها و عکس تو برخوردم. چقدر چشم های همة ما توی عکس های سیاه و سفید سرد و بی روح است! انگار عکس رادیوگرافی روح هستند.
دخترخالة امریکایی من، موهای من هرگز مثل موهای تو این قدر پرپشت و زیبا نبود.
فکر می کنم باید تو را ناامید کرده باشم. حالا، صادقانه بگویم، دلم برایت تنگ شده. از آخرین نامه ات تقریباَ دو ماه گذشته است. اگر هیچ کس اهمیت ندهد، این افتخارات و جایزه ها آن قدرها هم باارزش نیستند. اگر هیچ کس بغلت نکند و به تو تبریک نگوید. اصلاَ صحبت تواضع نیست و من مغرورتر از آنم که به غریبه ها فخر بفروشم.
بدون تردید باید از خودم راضی باشم: تو را فراری دادم. می دانم، من زن » بدقلق« ی هستم. اگر جای دیگران بودم، یک لحظه هم از خودم خوشم نمی آمد. خودم را تحمل نمی کردم. انگار یکی دو تا از نامه هایت را گم کرده ام، مطمئن نیستم چندتا، یک چیزهایی به طور مبهم یادم می آید. گفته بودی تو و خانواده ات در شمال ایالت نیویورک زندگی می کردید، و قرار بود پدرو مادر من بیایند با شما زندگی کنند؟ این در سال ١٩٤١ بود؟ تو به مسائلی اشاره کرده بودی که در کتاب خاطرات من نبود. ولی یادم هست که مادرم با چه عشق و علاقه ای دربارة خواهر کوچک ترش ، آنا، صحبت می کرد. پدرت اسمش را عوض کرده و اسم» اشوارت« را انتخاب کرده بود- قبلاَاسمش چه بود؟ در کاوفبویرن معلم ریاضی بود؟ پدر من پزشک معتبری بود. بیمارانغیر یهودی زیادی داشت که به او احترام می گذاشتند. جوان که بود، در جنگ اول در ارتش آلمان خدمت کرده بود، نشان طلای شجاعت گرفته بود وانتظار می رفت وقتی سایر یهودیان را به اردوگاه ها منتقل می کردند، چنین امتیازی او را حفظ کند. پدرم خیلی ناگهانی از زندگی ما ناپدید شد، بلافاصله ما را به آن جا منتقل کردند، و تا سال ها فکر می کردم او حتماَ فرار کرده و یک جایی زنده است و با ما تماس خواهد گرفت. فکر می کردم مادرم اطلاعاتی دارد که از من پنهان می کند. مادرم آن قدرها هم آن شیرزن بازگشت از میان مردگان نبود… خب، دیگر بس است! درست است که مردم شناسی مبتنی بر نظریة تکامل باید گذشته را بی رحمانه زیرورو کند، ولی آدم ها مجبور نیستند چنین کاری بکنند.
امروز این جا در شیکاگو آفتاب تندی است، از آشیانة عقابم در طبقة پنجاه و دوم برج مجلل جدیدم به پهنة دریاچة میشیگان نگاه می کنم. این آپارتمان را به کمک حق التألیف های کتاب خاطرات خریده ام؛ اگر آن کتاب تا این حد» جنجالی« نبود، چنین درآمدی نداشت. بیشتر از این چیزی لازم نیست، مگر نه؟ دختر خالة تو، فریدا
***
لیک ورت، فلوریدا ٣ آوریل ١٩٩٩ فریدای عزیز،
نامه ات برایم خیلی ارزش داشت. متأسفم که نتوانستم زودتر از این جواب بدهم.
هیچ عذری نمی آورم. این کارت را که دیدم، با خود گفتم » برای فریدا»!
دفعة دیگر بیشتر می نویسم. خیلی زود، قول می دهم.
دختر خالة تو، ربکا
***
شیکاگو، ایلینوی ٢٢ آوریل ١٩٩٩ ربکای عزیز،
کارتت به دستم رسید. درست نمی دانم نظرم درباره اش چیست. امریکایی ها دیوانة جوزف کورنل هستند، همان طور که دیوانة ادوارد هاپر هستند. والس های لانر چی هست؟ دو تا عروسک سوار بر نوک یک موج و در پس زمینه یک کشتی بادبانی قدیمی با بادبان های پر از باد؟ » کلاژ«؟ من از هنری که معما طرح کند بیزارم. هنر برای دیدناست، نه فکر کردن.
مشکلی پیش آمده، ربکا؟ فکر می کنم لحنت عوض شده. امیدوارم سرسنگین نشده باشی تا انتقام نامة شماتت بار ژانویه ام را بگیری. یکی از دانشجوهای دکتری من، یک زن جوان باهوش که آن قدرها هم که خودش خیال می کند باهوش نیست، در حال حاضر با مسئولیت خودش از این بازی ها سرم درمی آورد! من از بازی هم بیزارم.
(مگر آن که بازی خودم باشد) دخترخالة تو، فریدا
***
شیکاگو، ایلینوی ٦ مه ١٩٩٩
دخترخالة عزیز: بله، فکر می کنم باید از دستم عصبانی باشی! یا این که حالت خوب
نیست.
ترجیح می دهم فکر کنم که عصبانی هستی. که من به تو و آن قلب مهربان امریکایی ات توهین کرده ام. اگر این طور است، متأسفم. من کپی هیچ کدام از نامه هایی را که برایت نوشته ام ندارم و یادم نیست چه گفته ام. شاید اشتباه کرده ام. وقتی بی احساس و هشیارم، احتمال دارد اشتباه کنم. وقتی مستم، امکان اشتباهم کمتر است.
یک کارت تمبردار ضمیمة این نامه می کنم. فقط کافی است یکی از خانه ها را علامت بزنی:[ ] ناخوش.
دخترخالة تو، فریدا
بعد التحریر: این آب گیر جوزف کورنل مرا به یاد تو می اندازد، ربکا. عروسکی که کنار برکه ای گل آلود ویولنش رار می نوازد.
***
لیک ورت، فلوریدا ١٩ سپتامبر ١٩٩٩ فریدای عزیز،
چقدر در مراسم اهدای جایزه در واشینگتن قوی و زیبا بودی! من آن جا بودم، بین تماشاچی ها در کتاب خانة فولجر. فقط به خاطر تو به این سفر آمده بودم.
همة نویسنده هایی که از آن ها تجلیل شد، خیلی خوب صحبت کردند. ولی هیچ کدام به اندازة » فریدا مورگنشترن« ، که حسابی غوغا کرد، بامزه و دور از انتظار
نبودند.
خجالت می کشم بگویم نتوانستم خودم را راضی کنم که با تو حرف بزنم. باخیلی های دیگر توی صف ایستادم تا بازگشت از میان مردگان را برایم امضا کنی و وقتی نوبتم رسید، تو کم کم داشتی خسته می شدی. تقریباَ اصلاَ نگاهم نکردی ، از دست آن دخترک دستیار که ناشیانه کتاب را ورق می زد، عصبانی بودی. فقط زیرلب گفتم:» متشکرم،« و با عجله رفتم.
من یک شب بیشتر در واشینگتن نماندم، بعد با هواپیما برگشتم خانه. این روزها خیلی زود خسته می شوم، این کار دیوانگی بود. اگر شوهرم می دانست می خواهم کجا بروم، جلویم را می گرفت.
در طول سخن رانی ها، تو روی صحنه بی قرار بودی، می دیدم که بی هدف به هر طرف نگاه می کنی. دیدم که نگاهت روی من مکث کرد. من در ردیف سوم آمفی تئاتر نشسته بودم. کتاب خانة فولجر چه آمفی تئاتر قدیمی کوچک و زیبایی دارد. فکر می کنم در دنیا حتماَ زیبایی های زیادی هست که ما ندیده ایم. حالا دیگر برای حسرت خوردن خیلی دیر است.
من آن زن لاغر و نحیف بی مو با آن جای زخم کریه بودم. عینک تیرة بزرگی نصف صورتم را پوشانده بود. آدم های دیگر در شرایط من کلاه های عمامه ای پر زرق وبرق یا کلاه گیس های براق سرشان می گذارند. و صورتشان را با شجاعت بزک می کنند. در لیک ورت/ پالم بیچ ، تعداد ما زیاد است. به خاطر کلة کچلم در هوای گرم و در میان غریبه ها احساس ناراحتی نمی کنم، چون نگاهشان از من عبور می کند، انگار نامرئی باشم . تو اول به من خیره شدی و بعد به سرعت به جای دیگری نگاه کردی و بعد از آن دیگر نتوانستم خودم را راضی کنم که با تو حرف بزنم. وقت مناسبی نبود، تو را برای دیدن قیافة عجیب خودم آماده نکرده بودم. من از ترحم بدم می آید و حتی همدردی را نمی توانم تحمل کنم. تا صبح همان روز نمی دانستم به این سفر جسورانه می آیم، چون همه چیز به این بستگی دارد که صبح که بیدار می شوم حالم چطور باشد، قابل پیش بینی نیست.
هدیه ای برایت آورده بودم ، ولی عقیده ام عوض شد و آن را با خودم برگرداندم چون احساس حقارت می کردم. با این حال، آن سفر برای من فوق العاده بود، دخترخاله ام را از نزدیک دیدم! البته از بزدلی خودم پشیمانم، ولی دیگر خیلی دیر
است.
دربارة پدرم پرسیده بودی. فقط می توانم این را به تو بگویم که من هم اسم واقعی پدرم را نمی دانم. اسم» جیکب اشوارت« را برای خودش انتخاب کرده بود و در نتیجه من هم » ربکا اشوارت« بودم، ولی آن اسم مدت هاست که فراموش شده. من حالا اسم دیگری دارم، یک اسم امریکایی مناسب تر، به اضافة فامیلی شوهرم. فقط تو، دخترخاله، مرا به اسم » ربکا اشوارت« می شناسی.
خب، موضوع دیگری را هم به تو می گویم: در ماه مه ١٩٤٩ پدرم، که گورکن بود، خاله آنای تو را کشت و می خواست مرا هم بکشد، ولی تیرش خطا رفت، تفنگ را برگرداند طرف خودش و خودش را کشت. من که آن موقع سیزده سالم بود، با او گلاویز شده بودم تا تفنگ را از دستش بگیرم و واضح ترین خاطره ام از آن دوران صورت او در آن لحظه های آخر است و آن چه از صورتش ، از جمجمه اش و از مغزشباقی مانده بود و گرمای خونش که روی من پاشیده بود.
هرگز این را برای کسی تعریف نکرده ام، فریدا. خواهش می کنم اگر باز هم برایم نامه نوشتی ، در این مورد چیزی نگو.
دختر خالة تو، ربکا
( وقتی این نامه را شروع کردم، قصد نداشتم چنین موضوع هولناکی را برایت بنویسم)
***
شیکاگو، ایلینوی ٢٣ سپتامبر ١٩٩٩ ربکای عزیز،
من حیرت کرده ام. که تو این قدر نزدیک بودی- و با من حرف نزدی.
و این موضوعی که برایم نوشتی… این اتفاقی که در سیزده سالگی برایت افتاده.
نمی دانم چه بگویم. غیر از این که بله، من حیرت کرده ام. عصبانی ام ، وناراحت. از دست تو عصبانی نیستم، فکر نمی کنم از دست تو عصبانی باشم، از دست خودم عصبانی ام.
سعی کرده ام به تو تلفن کنم. در راهنمای تلفن لیک ورت، هیچ» ربکا اشوارت« یوجود ندارد. معلوم است، تو به من گفته ای که» ربکا اشوارت« ی وجود ندارد. آخر چرا هرگز فامیلی شوهرت را به من نگفتی؟ چرا این قدر پنهان کاری؟ من از بازی متنفرم، وقتی برای بازی کردن ندارم.
بله، از دستت عصبانی ام. ناراحت و عصبانی ام که حالت خوب نیست. ( تو هیچ وقت کارت مرا پس نفرستادی. من چشم انتظار ماندم و ماندم و تو آن را نفرستادی) یعنی این موضوعی که دربارة» جیکب اشوارت« گفتی واقعیت دارد؟ نتیجه می گیریم که هولناک ترین موضوع ها احتمالَا واقعیت دارند.
در خاطرات من این طور نیست. وقتی آن را بعد از ٥٤ سال نوشتم، متنی بود که کلماتش را برای » تأثیر گذاشتن« انتخاب کرده بودم. چرا، در بازگشت از میان مردگان مسائل واقعی وجود دارد. ولی مسائل فقط زمانی » واقعی« هستند که آن ها را تعریف کنیم. خاطرات من باید با خاطرات دیگری از این دست رقابت می کرد و برای همین لازم بود » تازگی« داشته باشد. من به جروبحث عادت دارم، می دانم چطور پوزة آدم ها را به خاک بمالم. این خاطرات رنج و خفت راوی را نشان می دهد. درست است، من فکر نمی کردم یکی از کسانی باشم که می میرند؛ خیلی جوان بودم و نادان و، در مقایسه با دیگران، سالم. خواهر بزرگ مو بورم الزبیتا، که قوم و خویش ها آن قدر از زیبایی اش تعریف می کردند، و شبیه عروسک های آلمانی بود، خیلی زود همة موهای زیبایش را از دست داد و خون بیرون می رفت. لئون زیر دست و پا له شد، این را بعدها فهمیدم.
چیزهایی که دربارة مادرم، سارا مورگنشترن، می گویم ، فقط اوایلش واقعیت دارد. مادرم کاپو نبود، فقط امیدوار بود با همکاری با نازی ها به خانواده اش( در درجة اول) وبه سایر یهودی ها کمک کند. سازمان دهندة خوبی بود و خیلی به او اطمینان داشتند، ولی هرگز آن طور که در خاطراتم آمده قوی نبود. آن حرف های بی رحمانه را او نگفته، من غیر از دستورهایی که مقامات اردوگاه فریاد می زدند، هیچ چیزی را که کسی به من گفته باشد به خاطر ندارم. همة آن حرف هایی که به نجوا به زبان آمده بودند، آن نشانة زندگی ما با همدیگر، از یادم رفته بودند. ولی خاطرات باید حرف هایی داشته باشد که به زبان آمده اند، و خاطرات باید از زندگی بگوید.
من حالا خیلی مشهورم- درواقع بدنامم! در فرانسه، کتابم این ماه جزء کتاب های پرفروش جدید است. در انگلستان (که یهود ستیزهای صریحی دارد، که مایة مسرت است!)، طبعاَ صحت حرف های من مورد تردید است، با این وصف کتاب فروش خوبی دارد.
ربکا، من باید با تو حرف بزنم. شماره ام را با این نامه برایت می فرستم. منتظر تلفنت هستم. هر شبی از ساعت ده به بعد مناسب است، من آن قدرها هم بی عاطفه و رذل
نیستم.
دخترخالة تو، فریدا
بعد التحریر: حالا مشغول شیمی درمانی هستی؟ بیماری ات در چه مرحله ای است؟ خواهش می کنم جواب بده.
***
لیک ورت، فلوریدا
٨ اکتبر فریدای عزیز،
از دست من عصبانی نباش، می خواستم به تو تلفن کنم. به دلایلی نتوانستم، ولی شاید به زودی قوی تر بشوم و قول می دهم، تلفن می کنم.
برایم مهم بود که تو را ببینم، و صدایت را بشنوم. من خیلی به تو افتخار می کنم. ناراحت می شوم وقتی دربارة خودت حرف های بی رحمانه می زنی، کاش این کار را نمی کردی. »به ما رحم کن«- باشد؟
نیمی از اوقات، خواب می بینم و خیلی خوشحالم. همین الآن احساس می کردم بوی گل مار می آید. شاید ندانی گل مار چیست، تو همیشه در شهرهای بزرگ زندگی کرده ای. پشت کلبة سنگی گورکن در میلبرن یک تکه زمین باتلاقی بود که این گیاه بلند در آن می رویید. ارتفاع این گل های وحشی به یک متر و نیم می رسید. پر از گل های ریز سفید بودند، شبیه برفک. گرده شان خیلی زیاد بود و بوی تند عجیبی داشتند. زنبورها آن قدر دور این گل ها وزوز می کردند که به نظر می آمد این گیاه موجود زنده است. یادم می آمد چقدر چشم به راهت بودم که از آن طرف اقیانوس بیایی. دو تا عروسک داشتم- مگی که قشنگ تر بود برای تو، و عروسک خودم مینی که ساده و کهنه بود ولی من خیلی دوستش داشتم. (برادرم هرشل این عروسک ها را توی زباله دانی میلبرن پیدا کرده بود. ما خیلی چیزهای به دردبخور توی زباله دانی پیدا می کردیم!) فریدا، من ساعت ها با تو و مگی و مینی بازی می کردم. چهارتایی یک ریزور می زدیم. برادرهایم به من می خندیدند. دیشب خواب آن عروسک ها را دیدم، در این ٥٧ سال، آن ها را به این وضوح ندیده بودم. ولی عجیب بود، فریدا، تو توی این خواب نبودی. من هم نبودم.
یک وقت دیگر برایت نامه می نویسم. دوستت دارم.
دختر خالة تو، ربکا
***
شیکاگو، ایلینوی
١٢ اکتبر ربکای عزیز،
حالا دیگر عصبانی ام! تو تلفن نکرده ای و شمارة تلفنت را هم به من نداده ای، چطور می توانم با تو تماس بگیرم؟ من نشانی ات را دارم، ولی اسمی غیر از» ربکا اشوارت« ندارم. سرم خیلی شلوغ است، وقت خیلی بدی است. احساس می کنم انگار با پتک کوبیده اند توی سرم. وای که چقدر از دستت عصبانی ام، دخترخاله!
با این حال، فکر می کنم باید به لیک ورت بیایم که تو را ببینم.
بیایم؟ ف.