کتاب معرّفی و بررسی آثار داستانی و نمایشی از ۱۳۱۰ تا ۱۳۲۰ شمسی در چارچوب طرح «تطوّر مضامین داستانی در ادبیات فارسی» در گروه ادبیات معاصر فرهنگستان زبان و ادب فارسی پدید آمده است. مجموعۀ حاضر شامل معرفی و بررسی آثار یک دهۀ بسیار مهم تاریخ ادبیات معاصر ایران است. پیش‌تر، دفتر اول در چارچوب همین طرح، دورۀ تاریخی ۱۲۵۰ـ۱۳۰۰ به کوشش حسین مرتضائیان آبکنار در سال ۱۳۸۷ و دفتر دوم ۱۳۱۰ـ۱۳۰۰ به کوشش بهناز علی‌پور گسکری در سال ۱۳۹۳ منتشر شده بود. در این دفتر ۴۶ اثر، شامل رمان و نمایشنامه و داستان کوتاه، بر اساس شیوۀ تحلیل محتوا بررسی شده است. در این شیوه ساختار و عناصر و مضامین هر اثر بررسی می‌شود.
در تحلیل داستان‌های این مجموعه در ابتدا شرح مختصری در باب نویسنده، شامل اشاراتی دربارۀ زندگی فردی و خانوادگی و فعالیت‌های فرهنگی ـ اجتماعی و سیاسی و آثار او آمده است. همچنین به‌منظور نشان دادن حوزه‌ها و دامنۀ فعالیت فکری و معنوی نویسنده به دیگر آثار او، به‌جز آثار ادبی، اشاره شده است. پس از آن خلاصه‌ای از هر اثر متضمن طرح کلی داستان، گزارش وقایع، معرفی شخصیت‌ها و روابط و کنش و واکنش آنان به دست داده شده است. در پایان تحلیل ساختاری و محتوایی اثر آمده است که مبتنی است بر توصیف و مقایسه و تحلیل عناصر داستان؛ از نوع روایت، زمان و مکان، شخصیت‌ها و مضامین گرفته تا اندیشه و نوع نگاه نویسنده و زبان و لحن و چگونگی پرداخت هر اثر. همچنین پاره‌ای از متن هر اثر پس از ارائۀ تحلیل آن نقل شده است.
اسامی نویسندگانی که آثار آنان در این مجموعه تحلیل شده عبارت است از: سید محمدحسن نجفی قوچانی، محمدعلی صفاری، رضا کمال «شهرزاد»، حسینقلی‌میرزا سالور (عمادالسلطنه)، محمد مسعود، سید جعفر جوادزاده (پیشه‌وری)، صادق هدایت، جهانگیر جلیلی، سید فخرالدین شادمان، زهرا کیا (خانلری)، حبیب یغمایی، عبدالحسن صنعتی‌زاده کرمانی، محمد جناب‌زاده، محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، علی شیرازپور پرتو «شین پرتو»، میرزا علی‌محمد آزاد همدانی، آقا بزرگ علوی، عباس خلیلی، عبدالرحیم همایون فرخ، یحیی قریب، عباس آریان‌پور کاشانی، زین‌العابدین رهنما، ج.هژبر، سعید نفیسی، حسینقلی مستعان (ح.م. حمید)، محمدعلی خلیلی، مهدی داودی، زین‌العابدین مؤتمن، سید محمدباقر حجازی، ابراهیم خواجه‌نوری، محمد قاضی، محمدتقی بهار.
کتاب معرّفی و بررسی آثار داستانی و نمایشی از ۱۳۱۰ تا ۱۳۲۰ شمسی نوشتۀ دکتر بهناز علی‌پور گسکری، استادیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور است که فرهنگستان زبان و ادب فارسی آن را در ۳۱۶ صفحه و به بهای۲۹۰ هزار ریال منتشر کرده است.
معرفی: علی‌رضا طیبی
آ
